Informatie verwerken, gedachten organiseren, formuleringen kiezen: het vergt veel denkwerk om tot een kwalitatief hoogstaande tekst te komen. Het woord ‘schrijfproces’ is dan ook een misleidende term. Je bent het grootste deel van de tijd immers niet aan het schrijven.
Meerdere modellen voor hetzelfde schrijfproces
Er bestaan verschillende modellen voor het schrijfproces. Afhankelijk van de categorisering beschrijven ze drie tot zeven stadia. Het aantal fases maakt niet zoveel uit, zolang je maar onthoudt dat er altijd een stadium voor, tijdens en na het schrijven plaatsvindt.
Het schrijfproces in verschillende fases
In dit artikel bespreken we een model dat uit vijf fases bestaat: voorbereiden, plannen, schrijven, herschrijven en redigeren. Hieronder bespreken we ze in meer detail.
Fase 1: voorbereiden
Je kunt een tekst zo grondig voorbereiden als je zelf wilt. Aan het begin van het schrijfproces wil je hoe dan ook een aantal basale vragen beantwoorden: met welk doel schrijf ik de tekst, tot welke lezer richt ik me en welke centrale gedachte ligt eraan ten grondslag? Daarnaast kun je jezelf inlezen in het onderwerp waar je over schrijft. 1 Dat helpt je niet alleen om jezelf een volledig beeld te vormen van de materie, maar stelt je ook in staat bruikbare informatie te selecteren en een passende invalshoek te kiezen.
Fase 2: plannen
Als je jezelf voldoende hebt georiënteerd op het onderwerp, kun je de tekst gaan plannen. Dr. Joy de Jong is auteur van Handboek academisch schrijven. Zij stelt dat in een goed tekstplan onder meer staat welke inhoud geselecteerd is, wat de samenhang is tussen de verschillende onderdelen en in welke volgorde de informatie gepresenteerd wordt. 2 Je kunt in deze fases van het schrijfproces ook een globale tijdsplanning maken. Spring daar wel flexibel mee om. Een tekst komt immers grotendeels organisch tot stand.
Fase 3: schrijven
Schrijven is tekst produceren waar je mee verder kunt, zo stelt De Jong: “Het belangrijkste in deze fase is: in hoog tempo produceren. Dat betekent: tijdens het schrijven zo weinig mogelijk nadenken.” 3 Als je de vijf fases van het schrijfproces nauwgezet volgt, zul je merken dat je in andere fases veel denkwerk verzet. Dat doe je vooral zodat je minder hard hoeft te zwoegen als je de inhoud daadwerkelijk onder woorden brengt. In deze fase luidt het devies dan ook: schrijven maar.
Fase 4: herschrijven
In fase 4 van het schrijfproces doe je een beroep op je kritische leesvaardigheden. Je bepaalt of de tekst lekker loopt en logisch op papier staat. In dit stadium is het cruciaal rekening te houden met de lezer die je wilt beïnvloeden. Hoe scherper je de boodschap daarop afstemt, des te groter de kans dat je tekst het gewenste effect heeft. Aarzel dus niet om informatie te verwijderen of toe te voegen, passages te herstructureren en zinnen te herformuleren.
Fase 5: redigeren
In de laatste fase van het schrijfproces voer je de eindredactie. Je leest de tekst nog één keer grondig door, maar focust niet meer op de globale strekking of structuur. Uiteraard kun je elementen aanpassen, weghalen of toevoegen, maar het draait om de details. Richt je dus op onvolkomenheden in spelling, formuleringen en opmaak. Zodra je ervan overtuigd bent dat er geen fouten meer in je tekst voorkomen, kun je er definitief een punt achter zetten.
Hoe verloopt jouw schrijfproces?
Welk model je ook hanteert: schrijven is geen lineair proces. Mocht je tijdens de redactie ontdekken dat je vitale informatie mist, kun je best terug naar de voorbereidingsfase – net zoals je prima een fase kunt overslaan om te beginnen met schrijven als je tijdens de voorbereiding geïnspireerd raakt. Uiteindelijk gaat het niet om de totstandkoming, maar om het resultaat: een leesbare tekst waarmee je de lezer geboeid houdt.
Bronnen
- Hermans, M. (2010). Schrijven met effect. Stijlcursus doeltreffend formuleren. Bussum: Coutinho, p. 16. ↩︎
- Jong, J. de. (2015). Handboek academisch schrijven. In stappen naar een essay, paper of scriptie. Bussum: Coutinho, p. 161. ↩︎
- Jong, J. de. (2015). Handboek academisch schrijven. In stappen naar een essay, paper of scriptie. Bussum: Coutinho, p. 168-169. ↩︎
